Uyum Bozukluğu

Hayatta yeni bir sayfa açmak çok basit gibi görünse de köklü değişiklikler yapmak kişiler için her zaman çok kolay değildir. Bazı durumlarda bu değişimler, olumlu olaylar sonucunda yaşanmasa bile çevresel faktörlerin etkisiyle bu değişikliğe alışmak belli bir zaman alabilir. Bazen ise daha travmatik ve üzücü olaylardan kaynaklı değişen hayat dinamiklerine ayak uydurmak uyum bozukluğuna yola açabilir. Böyle dönemlerde yaşanan zorluklar, genel olarak geçici olsa bile psikolojik olarak kişilerin yaşam kalitesini düşürebilir. Özellikle çocuklarda ortaya çıkabilen uyum bozuklukları, kimi zaman bir ruh sağlığı uzmanından profesyonel olarak destek almayı gerektirebilir.

Uyum bozukluğu; travmatik ya da stresli bir olaya karşı gelişim gösteren, depresif hissetmeye ve aşırı kaygı duymaya sebep olan, olumsuz duygu durumu, davranış ve tutumları içine alır. Yani hayatından farklı bir durum olan kişilerde, stresli bir olaya ya da değişime karşı verdiği bir tepki olarak da nitelendirilebilir. Burada tetikleyici unsur olan ise bir iş ya da sağlık sorunu, finansal sorunlar, kötü bir ayrılık, emeklilik ya da okul değişimi gibi büyük değişimler olarak sayılabilir. Yaşanan uyum bozuklukları kontrol altında alındığında, bu durum günlük yaşamı çok daha az etkileyebilir. Ayrıca bu uyum sorunlarının geneli geçici olduğundan, sakin olmaya çalışmak gerekir..

Uyum bozukluğu, bir nevi durumsal bir depresyon olarak da isimlendirilebilir. Bu sorun çocuk, ergen ve yetişkin her insanda görülebilir. Hayatın geçiş dönemlerinde uyum sorununa sıklıkla rastlanması normal kabul edilir.

Uyum bozukluğu olan bu kişilerde:

• Yaşadıkları tetikleyici olay ya da olaylardan sonraki süreç içerisinde, hayata uyum sağlama konusunda zorluk yaşayabilirler,
• Bu dönem içerisinde aktivitelere ve insanlara karşı aşırı derecede ilgisiz olabilirler,
• Aşırı isteksiz olma durumu, depresif hisler, karamsarlık, endişe ve kaygı belirtileri, uyku sorunları yaşayabilirler,
• Zaman zaman ağlamaklı olmanın yanı sıra, yalnız kalmak isteyebilirler,
• Stres tepkisi sendromu olarak da nitelendirilen bu rahatsızlıkta, stresle nasıl başa çıkılması gerektiğini bilmedikleri için sorun yaşarlar.

Uyum Bozukluğu Çeşitleri

Uyum bozuklukları, ortaya çıkış şekillerine ve belirtilerine göre birkaç alt türde değerlendirilir.

Uyum bozukluğu alt tipleri şu şekilde sıralanabilir:

Depresif Uyum Bozukluğu

• Sık sık ağlama, üzüntü hissi, umutsuzluk, daha öncede severek yapılan aktivitelerden keyif alamama,
• Kişinin modu çoğu zaman düşük olur ve intihar gibi kendine zarar verme düşünceleri görülebilir,
• Depresif mizaçlı uyum bozukluğunun majör depresyon ya da yas tutmadan daha farklı olduğunu bilmek ve durumu tespit edebilmek çok önemlidir.

Anksiyeteli Uyum Bozukluğu

• Sürekli olarak endişeli ve kaygılı haliyle dikkat çeker. Kişi bu şekilde hissetmekten bunalmaya ve yorulmaya başlar,
• Anksiyete uyum bozukluğu yaşayan biri, bir şeye yoğunlaşmak konusunda zorluk çekebilir,
• Normalden fazla hareket halinde olmak, çarpıntı ve endişeyle gelen manik davranışlar görülebilir,
• Çocuklarda ayrılık kaygısı ile birlikte görülebilir. Anksiyete bozukluğu ile bu durum aynı değildir. Ancak ilk etapta ikisinin karıştırılması normaldir.

Davranış Bozukluğu ile Uyum Bozukluğu

• Umursamaz, pervasız, asi ve saldırgan davranışlar görülebilir,
• Başka insanların temel haklarını göz ardı ederek eşyalara zarar vermek ve sosyal kurallara uymamak yaygın şekilde görülür,
• Ergenlerde uyum ve davranış bozuklukları, genel olarak bu kategoride yer alır. Okuldan kaçma ve okul kurallarına uymama gibi davranışlar da sıklıkla görülür.

Karışık Anksiyete ve Depresif Ruh Hali ile Uyum Bozukluğu

• Hem depresif hem de endişeli hissetme durumu ortaya çıkabilir,
• Belirtileri anksiyete bozukluğu ve depresyon ile tam olarak uyuşmaz.

Duygu ve Davranış Karışıklığı ile Uyum Bozukluğu

• Anksiyete, depresyon ve davranış uyum bozukluğunun bir arada olduğu bir tiptir,
• Aşırı saldırgan, bağımlı hatta düşmanca davranışlar sergilediği görülür.

Tanımlanmamış Uyum Bozukluğu

• Belirtilerin daha çok fiziksel olduğu bir sosyal uyum bozukluğu tipidir,
• Baş ve vücut ağrısı, karın ve mide ağrıları, uyku sorunları, çarpıntı ve hasta olduğunu inkar etme gibi davranışlar ortaya çıkabilir.

Uyum Bozuklukları Neden Kaynaklanır?

Uyum bozukluklarının neden kaynaklandığını daha net şekilde anlayabilmek için bazı faktörler vardır.

Bu soruna neden olan faktörler örnekler halinde verilebilir.

• Anne baba ayrılığına ve kavgalarına yakından şahit olmak ve boşanma,
• Çocuk sahibi olmak,
• Sevilen birinin ya da evcil hayvanın hayatını kaybetmesi,
• Hukuki süreçler,
• Ekonomik sorunlar,
• İşten atılma ya da gönülsüz olarak iş değiştirme,
• Aile içi şiddete maruz kalma,
• Farklı bir yere taşınmak,
• Cinsel yaşam problemleri,
• Ciddi bir hastalık için uzun süren bir tedavi görmek,
• Okul değişimi,
• Kardeş, üvey baba ya da üvey anne gibi aileye yeni birinin dâhil olması,
• Büyük bir trajedi yaşamak,
• Doğal afetler,
• Askere gitmek

Söz konusu olan bu tetikleyiciler, aynı durumlarda olan kişileri birbirinden çok farklı şekilde etkileyebilir. Yani aynı ortaya uyum sağlayamayan kişilerde, birbirinden daha farklı uyum bozukluğu belirtileri ortaya çıkabilir. Örnek vermek gerekirse; askerde uyum bozukluğu kendini bir kişide anksiyete şeklinde, diğerinde ise tanımlanmayan daha farklı bir türde gösterebilir. Aynı zamanda bu tetikleyiciler olumlu olaylar da kendini gösterebilir. Örneğin; terfi almak ve işten çıkarılmak gibi durumlar, bir değişiklik yarattığından buna bağlı olarak bir uyum bozukluğuna yol açabilir.

Uyum Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Uyum bozukluklarının belirtileri, birçok durumda tetikleyici bir olay ya da durumun arkasından en fazla 3 aylık süre içerisinde kendini gösterir. Bazı kişiler birçok belirtiyi aynı anda gösterirken, bazı kişilerde sadece 1 ya da 2 tanesi görülebiliBu durum biraz kişinin stresle baş etme becerisine bağlı olduğundan, her insanda çok farklı seyreder.

Uyum bozukluğu belirtileri olarak nitelendirilen davranış ve durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Dürtüsel hareketler ve asi davranışlar,
• Uzun süren kaygı ve endişe hissi,
• Kapana kısılmış gibi hissederek umutsuz olmak ve çaresizlik,
• Sürekli ağlama isteği ve üzgün olma durumu,
• Odaklanma problemleri,
• Kendilerini insanlardan soyutlama,
• Kendine zarar verme ve intihar etme düşünceleri,
• Uyku problemleri,
• Sindirim sorunları,
• İlgisizlik,
• Madde bağımlılığı,
• Tükenmişlik hissi,
• Vücut, baş, kas ve eklem ağrıları,
• Özgüven kaybı ortaya çıkması.

Çocuk ve gençlerde görülen belirtiler genel olarak davranışsaldır. Biriyle kavga etmek, okuldan kaçmak ya da izin verilmemesine rağmen evden kaçarak tepki vermek sıklıkla görülen davranışlardır. Yetişkinlerde ise daha çok kaygı ve üzüntü gibi duygusal semptomlar görülür.

Uyum Bozukluğu Tanı Kriterleri

Genel olarak uyum bozukluğu belirtileri 6 ay içerisinde azalmaya başlar. Özellikle tetikleyici durumların ortadan kalması, yaşanan semptomların yavaş yavaş bitmesini sağlar. Ancak bazı durumlarda bu sorun 6 aydan daha uzun sürebilir. Böyle bir şey yaşandığında, vakit kaybetmeden mutlaka alanında bir uzmana danışmak gerekir. Bu aşamada bir ruh sağlığı uzmanı ile görüşmek, sağlıklı bir psikoloji ve yaşam kalitesi elde etmek açısından son derece önemlidir.

Günümüzde henüz resmi bir uyum bozukluğu testi ya da kesin bir tespit yöntemi bulunmasa bile, uyum bozukluğu için kriterler mevcuttur.

DSM 5 tanı kriteri şu şekilde sıralanabilir:

• Yaşanan stresli bir olay ya da değişimden sonraki 3 ay içerisinde ortaya çıkan davranışsal ve duygusal farklılıklar,
• Yaşanan olaylara normalde beklenenden çok daha fazla tepki göstermek ve sıkıntılı olmak,
• Kişisel yaşamda, iş ya da okulda önemli sorunlarla karşı karşıya kalmak,
• Belirtilerin başka bir psikolojik rahatsızlıkla açıklanamaması.
• İnsan psikolojisi, yaşanan bir uyum probleminde çok ciddi şekilde etkilenir. Ayrıca diğer psikolojik sorunlarla karşılaşma ihtimali olduğundan, tanının mutlaka alanında bir uzman tarafından konulması gerekir.

Ağır bir stres tepkisi ve uyum bozukluğu tedavisinde çok önemli bir kısım olarak nitelendirilen terapiler, stresin nasıl karşılanması gerektiğini ve değişikliklerin yarattığı kaygı duygusuyla nasıl başa çıkılacağını öğretme konusunda çok başarılıdır.

Etkili bir uyum bozukluğu tedavisinde;

• Psikoterapi ya da konuşma terapisi gibi farklı yaklaşımlar,
• Antidepresan ya da anti-anksiyete ilaçları,

Destek gruplarına katılımı içine alabilir. Bu noktada en doğru kararı danışılan uzman görüşleri ortaya koyacaktır.

Uyum bozukluğu ve stres tepkisini kesin olarak önlemenin bilinen bir yolu yoktur. Çünkü hayatın içerisinde zaman zaman kötü olaylar yaşanması kaçınılmazdır.

Ancak bu noktada kişinin kendi için yapabileceği bazı şeyler vardır:

• Sağlıklı bir yaşam rutini ortaya çıkarmak, düzenli egzersiz yapmak ve iyi uyumak stresten uzak tutmaya yardımcı olur. Ayrıca bu önlemler stresin yarattığı etkiyi de azaltır,
• İnsanlarla daha güçlü ilişkiler kurmak da yaşanan zorlukları atlatma konusunda yardımcı olur. Kayıtsız şartsız seven aile üyeleri, gerçek ve yakın dostlar uyum sağlamaya çalışılan bir duruma alışma sürecinde çok iyi gelebilir,
• Hayata her zaman olumlu bir pencereden bakmak gerekir. Bu sayede kişi için yaşamın akışını daha iyi şekilde karşılamak mümkün hale gelir. Olayların negatif yönüne odaklanmayı bırakmak işe yarayabilir. Özgüveni yüksek tutmak da uyum sürecinde önemlidir. Kişinin kendine güvenmesi, zorlukların üstesinden gelme konusunda kendine inanması işe yarar.

Uyum bozukluğu yaşamak, insanın karakter yapısı ve yaşadıkları ile alakalı olabilir. Ancak ne olursa olsun, stresle nasıl başa çıkılmasının mümkün olduğunun bilinmesi gerekir. Bu aşamada sakinleştirici yöntemler fayda sağlar. Ayrıca doğru şekilde yönlendirmesi için bir uzmana başvurmak, iyileşme sürecinde atılan ilk adımdır. Bir ruh sağlığı uzmanıyla görülmesi, hayatınızı derinden etkileyen ve çok büyük görünen sorunlarla baş etme konusunda etkili olabilir.

Sağlıklı Bir Ruh Hali Teta Clinic ile Mümkün

Sağlıklı bir yaşam sürmek, sağlıklı bir ruh haline sahip olmakla mümkündür. Karşınıza çıkan olumsuz durumlardan dolayı yaşanan psikolojik sorunlara karşı etkili tedavi planlamaları yapan ve terapi yöntemleri sunan Teta Clinic, yuva sıcaklığında bir Clinic olarak rakiplerinden hep bir adım öndedir. Sizde Teta Clinic farkını deneyimlemek için web sitemizi ziyaret edebilir, iletişim numaralarımızı kullanarak hemen bizimle irtibat kurabilirsiniz. Söz konusu özel eğitimde yuva sıcaklığı ile doğru tedavi planlamalarını hayata geçirmek olduğunda, Teta Clinic tercih edilmesi gereken tek adres olmaya devam ediyor.